Στην ιατρική, η έννοια των "ερεθισμών" γενικώς αναφέρεται συχνά με τη φράση "μπορεί να προκαλέσει" και μερικές φορές συνοδεύεται και από ποσοστό εμφάνισης τέτοιων συμπτωμάτων (που περιγράφονται συγκεκριμένα/εξειδικευμένα), όπως στην περίπτωση του όποιου συγκεκριμένου φαρμάκου, μέσα στο χαρτάκι οδηγιών χρήσης του οποίου είναι υποχρεωμένη η εταιρεία παραγωγής του να αναγράφει, για να πάρει την έγκριση από τον εκάστοτε ΕΟΦ.
Οι ερεθισμοί είναι πολλοί. Άλλοι "άμεσα" εμφανείς (βήχας, εξανθήματα, κνησμός κλπ), άλλοι όχι (ερεθισμός συκωτιού, παγκρέατος, χολής, πνευμόνων, εντέρου, νεφρών κλπ). Αυτό που έχει σημασία να κατανοηθεί είναι ότι ερεθισμός σημαίνει -κατά βάση- φλεγμονή (με διαβάθμιση έντασης), που την εμφανίζει ο οργανισμός λόγω αντίδρασης σε κάποια "δηλητηρίασή" του. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι παροδικά, αλλά μπορεί και μακροχρόνια με την καθημερινή χρήση μικρών ποσοτήτων. Φυσικά, εξαρτάται από τον οργανισμό του καθενός πώς θα αντιδράσει (ανοσοποιητικό σύστημα). Όταν, όμως, υπάρχουν κλινικές παρατηρήσεις για υψηλά ποσοστά στατιστικής εμφάνισης τέτοιων συμπτωμάτων, θα πρέπει να εκτιμηθεί το θετικό και το αρνητικό "φορτίο" της εκάστοτε ουσίας και μόνο οι γιατροί μπορούν να εκτιμήσουν αν το ρίσκο πρέπει να αναληφθεί από έναν ασθενή. Είναι γνωστό ότι πολλά αντιβιοτικά έχουν πολλές παρενέργειες, άλλες άμεσες, άλλες μεσομακροπρόθεσμες, ανάλογα με τη χρήση και τον οργανισμό του ανθρώπου.
Οι έρευνες στην επιστήμη γενικότερα (και όχι μόνο στην ιατρική) είναι συνήθως αποσπασματικές, καθώς δεν μπορούν να εξετάσουν όλους τους παράγοντες (παραμέτρους) που μπορεί να συντρέχουν (συχνά δεν τους ξέρουν ακόμα). Και ας μην ξεχνάμε ότι η επιστήμη αναγκαστικά (λόγω αδυναμίας διαχείρισης της πολυπλοκότητας των πραγμάτων) εστιάζεται σε κάθε βήμα της έρευνάς της σε πολύ λίγες παραμέτρους (προσπαθώντας να "παγώσει" τις όποιες εμπλεκόμενες άλλες, αν τις ξέρει) για να εξάγει τα "γραμμικά" συμπεράσματά της. Η θεωρία της πολυπλοκότητας (και του χάους) είναι ακόμα πολύ μακριά από την γενική επιστημονική εφαρμογή της.
Πάντως, ας είμαστε λίγο πιο υποψιασμένοι να "διαβάζουμε" στον εαυτό μας τα όποια περίεργα συμπτώματα στον οργανισμό μας γενικότερα, καθώς ανήκουμε κι εμείς στις γενιές των πειραματόζωων (όπως και πολλές επόμενες ακόμα).
Κάποτε, το τσιγάρο διαφημιζόταν στην Αμερική μέχρι του σημείου ότι κάνει καλό στην υγεία. Σήμερα, αποδείχτηκε και -κυρίως- δημοσιοποιήθηκε (μετά από δεκαετίες) η καταστροφική δράση του καπνίσματος στην υγεία. Και το παρήγορο είναι ότι αρκετό ποσοστό νέων είναι παντελώς άκαπνοι και προτιμούν να πάνε στον ψυχίατρο για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημά τους, παρά να το ρίξουν στο τσιγάρο με την πρώτη δυσκολία που θα τους παρουσιαστεί στη ζωή τους.
Ο δρόμος είναι μακρύς για όλα. Εμείς είμαστε η πρώτη γενιά ατμιστών, που πάνω της θα γίνουν τα πρώτα πειράματα. Ας μην κοιτάμε το δάχτυλο, όταν κάποιοι μας δείχνουν τον ήλιο.